به شهر برازجان خوش آمدید

با سلام

  به شهر برازجان خوش آمدید 

برای خواندن مطالب بیشتر ، بر روی یکی از موضوعات وب کلیک کنید:

تاریخ آموزش و پرورش برازجان

ابنیه تاریخی برازجان

برازجان در گذر تاریخ

تصاویر

 مهمترین شهری که پیش از اسلام و در قرون اولیه اسلامی در ناحیه دشتستان قرار داشت و جغرافی نویسان و مورخان قدیم در آثار خود به کرات از آن یاد کرده اند شهری بود به نام « توز». این شهر که بین دو رودخانه شاپور و دالکی امروز در حوالی روستای « زیراه » واقع بود بنا به گفته جغرافی نویسان، بسیار آباد و پر جمعیت و از جمله شهرهای تجارتی فارس در آن دوران به شمارمی آمد. صاحب حدود العالم از دو رودخانه که در مشرق و مغرب توج جریان داشت به نامهای « خویدان » و « شادکان» یاد کرده است. تمام مورخین آن را از اقلیم چهارم دانسته و قریب به اتفاق آن را از کوره اردشیر محسوب داشته اند به جز « ابو عبداله محمدبن ابی بکر » جغرافی دان قرن چهارم هجری که آن را از توابع « کوره شاپور » می داند. این شهر در روزگار ساسانیان به علت داشتن کارگاههای کتان بافی و رواج هنر قلاب دوزی شهرت جهانی داشته، پیراهن های لطیف و رنگین کتانی توز در همه بلاد نزدیک و دور دستی چون خراسان و ماوراء النهر و بین النهرین خریدار داشه است

مراحل پدایش تااوکه

کشف باز مانده کاخ شاهنشاهان هخامنشی در برازجان بطور نا منتظره ای اتفاق افتاد ، ماجرا بیشتر جنبه اتفاقی داشت :

اسامی بعضی از دلاوران و مبارزین دشتستانی

سید محمدرضا سیاسی راد فرزند حاجی آقا برازجانی از سرداراد غضنفری

حاج احمد وثوق برازجانی مشاور غضنفر

سیدمحمدرضاسیاسی بزرگ خاندان سادات محله قلعه از مشاوران

سید حسین موسوی مقدم دورودگاهی از مبارزین جنگ سربست چغادک

کربلایی عباس فرزند کربلایی محمد کشاورز شحنه زاده با 15 نفر تفنگچی از بستگانش

محمدحسن دهدشتی زاده از مبارزین و معتمدین غضنفر در جنگ سربست چغادک و معتمدغضنفر

حیدر فرزند محمدحسن دهدشتی زاده از تفنگچیان و معتمد خانوادگی غضنفر

جعفر فرزند محمدحسن دهدشتی زاده هفت سال اسارت همراه ابراهیم خان غضنفری ومادرش در منطقه شبانکاره

کربلایی حسین فرزند کربلایی علیمراد برازجانی فراشبندی از پارتیزان های تیزتک غضنفری

رئیس باقرپاپری مقدم تفنگدار بنام میرزامحمد خان در جنگ سربست چغادک

رئیس حسن پاپری کدخدای رودفاریاب تنگ فاریاب از طرف میرزا محمدخان-بزرگ خان دان پاپری

کربلایی محمدحسین فرزند ملاحسین کدخدای برازجان در عصر غضنفر

حاج محمد خان عموزاده و نایب الحکومه غضنفر دربرازجان

حاج محمد علی خان محمودی عموزاده غضنفر

نصرالله خان و امان الله خان برادر زادگان غضنفر از مبارزین

قاسم خان فرزند غضنفرالسلطنه

کربلایی حسین فرزند مشهدی اسماعیل خسروی کدخدای برازجان

18 نفر از پارتیراندازان و میرشکاران گیسکانی و پشتکوه برازجان

حاج غلامشاه رستمی بزرگ خاندان رستمی دهرود سفلی همراه با 30 نفر از فداییان غضنفر

غلامعلی بیگ خوشابی شخص مورد وثوق غضنفر که تنهائی دارای 60 تفنگچی بنام بود

و هزاران نفر دیگر که درکتاب دلاوران دشتستانی نام برده شده اند ومن تنها چند نفر از آنها را جهت آگاهی ذکر کردم و پوزش مرا بپذیرید اگر که همه را ننوشتم.

سروش اتابک زاده: در ویژه نامه ی نوروزی «اتحاد جنوب» مقاله ای برگرفته از گردآوری مکتوب «ویلم فلور» هلندی با ترجمه ی روان استاد «حسن زنگنه» تحت عنوان (برازجان بازار شهری روستایی) را بسیار با اهمیت دیدم. زیرا گذشته ی باستانی برازجان مورد توجه آن چند سیاح یا مأمور اروپایی قرار نگرفته بود بلکه دورانی را بازگو کرده بودند که در واقع امتداد حیات را از روزگارانی دور ترسیم می کرد و این موضوع برای ثبت وقایع و حضور برازجان در پهنه ی امور سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و نظامی کشور سخت موثر است و هم بخت و اقبالی بود تا برازجان که تاریخ مکتوبی از گذشته ی خود نداشت بدان وسیله جایگاه خود در تاریخ ایران تثبیت و محرز نماید بدیهی است که باید تفاوت قایل شد بین عهد باستان و دوره ی تاریخی جا دارد از استاد«حسن زنگنه» عزیز ممنون و سپاسگزار باشیم و کار فرهنگی فزاینده ی اتحاد جنوب را به جهت معرفی بهتر منطقه به ویژه برازجان ارج نهیم/ اهمیت قضیه آن جاست که گویندگان آن دوره ها جمله غیر ایرانی اند که غرض ورزی و تعلق خاطر به این یا آن در یادداشت هایشان دیده نمی شود هر چند تاریخ حضور آنان از 1786 بالاتر نمی رود یعنی 223 سال پیش البته بنده انتظار داشتم استاد «زنگنه» هدیه بنده کتاب «جایگاه دشتستان در .....» را به دلیل کار مستمر ترجمه که بیشتر هم جنبه ی تاریخی دارد می خواندند، نه از آن جهت که وجیزه برایشان بار علمی فوق العاده ای داشت بلکه به این لحاظ که با نگاه و غور در اثر تقدیمی می توانستند نواقص، اشتباهات و کاستی ها را به شاگرد خود گوشزد نمایند و هم اگر بین کتاب بنده و نوشته های خارجیان مغایرتی دیدند بر آن نظر دهند البته بصورت مستقل و نه دستکاری امانت.

ادامه را در ادامه مطلب بخوانید

سروش اتابک زاده: در ویژه نامه ی نوروزی «اتحاد جنوب» مقاله ای برگرفته از گردآوری مکتوب «ویلم فلور» هلندی با ترجمه ی روان استاد «حسن زنگنه» تحت عنوان (برازجان بازار شهری روستایی) را بسیار با اهمیت دیدم. زیرا گذشته ی باستانی برازجان مورد توجه آن چند سیاح یا مأمور اروپایی قرار نگرفته بود بلکه دورانی را بازگو کرده بودند که در واقع امتداد حیات را از روزگارانی دور ترسیم می کرد و این موضوع برای ثبت وقایع و حضور برازجان در پهنه ی امور سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و نظامی کشور سخت موثر است و هم بخت و اقبالی بود تا برازجان که تاریخ مکتوبی از گذشته ی خود نداشت بدان وسیله جایگاه خود در تاریخ ایران تثبیت و محرز نماید بدیهی است که باید تفاوت قایل شد بین عهد باستان و دوره ی تاریخی جا دارد از استاد«حسن زنگنه» عزیز ممنون و سپاسگزار باشیم و کار فرهنگی فزاینده ی اتحاد جنوب را به جهت معرفی بهتر منطقه به ویژه برازجان ارج نهیم/ اهمیت قضیه آن جاست که گویندگان آن دوره ها جمله غیر ایرانی اند که غرض ورزی و تعلق خاطر به این یا آن در یادداشت هایشان دیده نمی شود هر چند تاریخ حضور آنان از 1786 بالاتر نمی رود یعنی 223 سال پیش البته بنده انتظار داشتم استاد «زنگنه» هدیه بنده کتاب «جایگاه دشتستان در .....» را به دلیل کار مستمر ترجمه که بیشتر هم جنبه ی تاریخی دارد می خواندند، نه از آن جهت که وجیزه برایشان بار علمی فوق العاده ای داشت بلکه به این لحاظ که با نگاه و غور در اثر تقدیمی می توانستند نواقص، اشتباهات و کاستی ها را به شاگرد خود گوشزد نمایند و هم اگر بین کتاب بنده و نوشته های خارجیان مغایرتی دیدند بر آن نظر دهند البته بصورت مستقل و نه دستکاری امانت.

ادامه را در ادامه مطلب بخوانید

تاریخ تاسیس شهرداری در برازجان

تاریخ تاسیس شهرداری در برازجان به سال 1329 است . در آن دوره در برازجان، شهرداری زیر نظر فرمانداری و با چند نیروی کارگر کار می کرد و اولین شهردار رسمی برازجان بعد از چند ماه در سال 1329 آقای حاج علی برازجانی معرفی شد و به عنوان اولین شهردار تاریخ برازجان شروع به کارکرد  قبل از انقلاب چندین نفر به عنوان شهردار در برازجان فعالیت نمودند و با پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی در سال 57 اولین شهردار برازجان پس از انقلاب به آقای احمد محمد کرمی معرفی شد ، روند انتخاب شهرداران پس از انقلاب ادامه داشت تا سال 76 و با روی کار آمدن دولت هفتم و محقق شدن وعده شوراها روند انتخاب شهرداران که قبلا توسط نماینده شهر و با تایید فرمانداری و با حکم استاندار انجام می شد به شوراها واگذار گرديد. و اولین شهردار برازجان بعد از روی کار آمدن شوراها مهندس محسن علیخانی بود . بعد از تشکیل شوراها تعداد 5 شهردار در شهر خدمت کرده اند و اکنون در سال 1391 شهردار فعلی , مهندس کریم حسین آبادی می باشد.

برازجان ، حدود و وسعت آن

 شهر برازجان مرکز شهرستان دشتستان بزرگ ، محدود است از طرف شمال به روستای محمد آباد و ازجنوب به قریه بنداروز وازمغرب به دهستان زیارت وازمشرق به کوهستان گیسکان. این شهردرمختصات جغرافیایی 51 درجه و 14 دقیقه و 30 ثانیه طول شرقی و 29 درجه و15 دقیقه عرض شمالی ازنصف انهار گرینویچ قراردارد.

ارتفاع آن ازسطح دریا 56 متر و وسعت خاک آن 721 کیلومترمربع است.

فاصله ی برازجان تا بوشهر،67 کیلومتر و تا شیراز 226 کیلومتر و تا تهران 1150 کیلومتر است. فاصله هوایی آن تا تهران 718 کیلومتراست.   

انعکاس نبرد لرده در انگلستان

بزرگترين برخورد نظامي دولت انگليس در جنوب ايران با دشتستاني ها ودشتي ها وتنگستاني ها همان نبرد چغادک بود.اما تنها نبردي که ارتش بريتانيا در آن شکست سنگيني متحمل شد نبرد لرده بود....... يادآوري اين نکته جالب است که در آغاز پياده شدن نيروهاي انگليس در بوشهر بي دفاع(سر ادوارد گري)وزير خارجه وقت بريتانيا طي نطقي در برابر نمايندگان  مجلس انگليس با بزرگ جلوه دادن کار ارتش و تمجيد از عملکرد آنها گفته بود :دولت بريتانيا مي تواند با پانصد نفرنظامي از بوشهر تا اصفهان را تصرف نمايد. در حالي که ببرهاي لرده جوابي ديگر براي بريتانيا داشت:

اگرسربه سرتن به کشتن دهيم       ازآن به که کشوربه دشمن دهيم

نبرد لرده در تاريخ31 اکتبر 1918- 9آبان1297 هجري شمسي در حالي انجام شد که ارتش تا دندان مسلح به مدرن ترين سلاح هاي روز در مقابل تفنگچيان دلير دشتستاني با خفت شکست خورد.منبع:کتاب جايگاه دشتستان در سرزمين ايران

برازجان و وقايع پس از جنگ سربست چغادک

پس از جنگ سربست چغادک زائر خضر خان به اهرم و شيخ حسين خان چاهکوتاهي به چاهکوتاه رفتند. غضنفر السلطنه  و يارانش هم با تحمل چند کشته و زخمي به شور احمدي رسيدند. غضنفر محل را مناسب ديده و فرمان آرايش جنگي مجدد صادر کرد. طولي نکشيد که قواي انگليس سر رسيدند. جنگ خونين و سختي در گرفت، در اوج نبرد علي بيگ و محمد حسن بيگ خوشابي با تعدادي جنگاور زبده به ياري برازجاني ها آمدند . رشادتهاي همه آنها به فرماندهي غضنفر السلطنه سبب شد تا دشمن با تلفات سنگين مجبور به عقب نشيني شود.

ميرزا محمود خان برادر کوچکتر غضنفر السلطنه و حجت الاسلام آقا سيد مرتضي از روحانيون سعد آباد به درجه رفيع شهادت رسيدند. با خبر آماده شدن انگليس براي جنگ که يک هفته پس ازجنگ سربست منتشر شد غضنفر السلطنه روساي طوايف برازجان را جمع کرد و گفت خدا شاهد بود که من با سيصد تفنگچي آنچه در توان داشتم به کار گرفتم و اگر آقا شيخ محمد حسين با کلام الله مجيد من را از سنگر بيرون نمي آورد آنقدر مي جنگيدم تا دشمن را شکست دهم يا از روي جنازه ام بگذرند تا به برازجان برسند. و پس از آن سران را به اتحاد و سنگر گرفتن پشت کتل فرا خواند و گفت اگر از کتل فرا تر روند گيسکان را سنگر قرار دهيم . هر کس قدرت دارد و ميتواند سلاح به دست گيرد با زن و فرزند آماده حرکت باشد. آنها يي هم که مي مانند بايد مواظب سربازان انگليسي باشند چرا که زيان اخلاقي حظورشان از هر شکستي مصيبت بار تر است . مردم از ورود ارتش انگليس به برازجان جلوگيري کردند.     غضنفر السلطنه که از عواقب ورود نيروهاي اجنبي به برازجان سخت بيمناک بود ميخواست به هر نحوي که شده از ورود نيروهاي انگليسي به داخل برازجان جلو گيري کند .لذا پس از جنگ بست چغادک شايعه اي پخش کردند که مردم برازجان چون از هجوم نيروهاي انگليسي به شهر بيمناک اند آبهاي شهر را مسموم کرده اند و بيماريهاي اسهال خوني و تب و استفراق مردم را رو بروي مرگ قرار داده است . انگليسي ها دچار وحشت زيادي شدند و همين امر از ورود آنها به برازجان جلوگيري کرد. سپس مذاکرهايي براي متقاعد کردن غضنفر السلطنه با جنرال السمي انگليسي صورت گرفت که غضنفر السلطنه حاضر به پذيرش نشده و راهي (لرده)گيسکان گشت.منبع:کتاب جايگاه دشتستان در سرزمين ايران

چند روز پيش مجاهدين احمد خان اخگر را از دست داده بودند آرايش سپاهيان مجاهدين بدين شرح بود در جناح چپ(مشرق جلگه به سمت تنگستان ) زائر خضر خان به همراه افرادش موضع گرفتند درجناح مرکزي که اهميت بسزايي داشت غضنفر السلطنه و سيصد نفر از تفنگچيان برازجاني قرار داشتند و در جناح راست (شمال جلگه شيخ حسين خان چاهکوتاهي موضع گرفت و تعدادي تفنگچي به سرکردگي آقا سيد مرتضي از سعد آباد و پنجاه نفر تفنگچي ورزيده به سرپرستي آقا شيخ عبدالنبي از دهکهنه در کنار مجاهدين بودند با طلوع آفتاب جنگ شروع شد حوالي ظهر زائر خضر خان و تنگستانيها بدون اطلاع با شرايط غير مترقبه اي سنگر هاي محکم جناح چپ را خالي کرده و عقب نشيني کردند. جناح راست هم با مقاومتي کم اثر عقب نشيني کردند . و فشار اصلي روي سنگر مرکزي قرار گرفت . فرمانده جناحين از شيخ محمد حسين برازجاني خواستند تا غضنفر السلطنه را با قسم از سنگر بيرون آورد تا به فکر پيکار در آينده شوند و شيخ اين کار را کرد . به نوعي امروزه مي توان متقاعد شد شايعه سازش زائر خضر خان با اجنبي و خالي کردن سنگر بدون هيچ دليلي حقيقت داشته است .

در آن جنگ علت اصلي شکست عقب نشستن بي دليل جناحين اول چپ و سپس راست بود. اين شکست عواقب بسيار بدي را براي مجاهدين و همچنين اوضاع سياسي و ملي در آتي را رقم زد. با همه ي اوصاف مبارزان غضنفر مردانه جنگيدند و دوباره سنگر شرقي را به دست گرفتند. با اين وجود شوراي فرماندهي غضنفر را مجبور به ترک مخاصمه کردند . بررسي ها نشان ميدهد که خالي کردن جناحين نمي توانسته بي دليل باشد ومتاسفانه کار زائر خضر خان و متابعت شيخ حسين خان چاهکوتاهي تنها باعث تسريع و تسهيل روند سلطه استعمار بر ميهن شد . لذا حکايت ها حاکي از تشتت آراي سران نهضت است . و ماجراي انتقال اسراي انگليسي شاهد بر اين امر است و ماجرا از اين قرار بود که عليقلي خان پسيان افسر انقلابي و ميهن پرست که فرمانده ژاندارمري فارس بود تعدادي از صاحب منصبان انگليسي مقيم شيراز را اسير کرده و به برازجان فرستاد تا مجاهدين بتوانند با بهره برداري سياسي از آنها با دولت بريتانيا معامله اي کنند که به نفع ايران تمام شود .

 کاروان اسرا با وحشت زياد به کاروانسراي برازجان مي رسند آن روز نهم محرم (تاسوعا)بود. و شهر يک سره تعطيل و سلطان اخگر از تر س اينکه احساسات مذهبي مردم فوران کرده و به کاروانسرا حمله ور شوند حالت فوق العاده را براي اسيران توضيح دا د و يک گروهان از کاروان سرا محافظت ميکرد .

   واسموس که دولت آلمان وي را به عنوان سفير به ايران فرستاده بود و چون در جريان  جنگ جهاني متحدين و متفقين در برابر هم قرار داشتند و انگليس و آلمان با هم نزاع داشتند لذا از سوي دولت انگليس تحت تعقيب بود . واسموس که ديگر به دنبال انجام ماموريتي که دولت آلمان برايش در نظر گرفته بود تلاشي نمي کرد غرق در فرهنگ و صداقت و شجاعت و ديگر اوصاف منحصر بفرد و والاي اهالي دشتستان قرار گرفته و خلق و خوي آنها را پيدا کرده بود. او مانند دشتستاني ها لباس مي پوشيد وبا لهجه محلي  صحبت ميکرد  وي در ايجاد اولين نشريه برازجان نقش موثري داشت خلاصه واسموس روزي که اسراي انگليسي به کاروانسراي برازجان رسيدند نزد آنها رفت و خواست که به بيماراني که در ميان اسرا بودند خصوصا خانمهاي انگليسي  که در شيراز آنها را ملاقات کرده بود را عيادت کند . (اوکرنر)که نماينده کاروان اسرا بود نسبت به اين قضيه بي تفاوت بود. واسموس به اتاق روسا در کاروانسرا رفت . بحث بر سر اين بود که مي گفتند اسرا بايد به اهرم منتقل شوند اما غضنفر السلطنه با اين قضيه مخالف بود . واسموس و سلطان اخگر با نظر غضنفر السلطنه مخالف بودند. خلاصه با پذيرش اينکه مسيو فرگوسن رييس شعبه بانک شاهي در شيراز فقط در مقابل آزاد شدن چهل هزار تومان پول غضنفر السلطنه که به خاطر مبارزات با استعمار در بانک شاهي بلوکه شده بود اسرا به اهرم منتقل شوند .

بعد واسموس که خواست از مادام اسميت و ديگر خانهاي انگليسي عيادت کند با مخالفت شديد غضنفر السلطنه مواجه گشت و از اين کار منصرف گشت. معلوم نبود اصرار واسموس و سلطان اخگربر فرستادن اسرا به  اهرم چه بود. اسرا به اهرم منتقل شدند و زائرخضرخان و شيخ حسين خان عهدنامه اي امضا کرده وبه کنسول انگليس فرستادند که در صورت تحقق شرايطي اسرا آزاد شوند. سه مورد از شرايطي که ذکر شده بود کلي، و بقيه درخواست هاي شخصي خوانين اهرم و چاهکوتاه بود. و مسيو فرگوسن هم آزاد شد  بدون آنکه پول غضنفر السلطنه را آزاد کنند. در حالي که اين پول مي توانست کمک شاياني براي مجاهدين باشد. شک نيست که اين ناديده گرفتن حق مسلم حاکم برازجان (فرمانده کانون مبارزات ) بود و دولت انگليس با اين کار از دشتي ها و تنگستاني ها استمالت کرده و افکار را براي در هم کوبيدن غضنفر السلطنه آماده کرد.منبع:کتاب جايگاه دشتستان در سرزمين ايران

بعد از ظهر پاييز سال 1333 هجري قمري دريابيگي خائن و مسترچيک به خيمه فرماندهي(غضنفرالسلطنه) که کمي دورتر ازخط مقدم جبهه بست چغادک بود آمدند ومسترچيک خواستارمذاکرات خصوصي بود اماغضنفرالسلطنه نپذيرفت. مستر چيک با ژستي مودبانه  واحساس مسرت بيان داشت که هفتاد هزارليره طلا بگيرو بگذار قشون انگليس رهسپار شيراز شوند اما غضنفر با نيش خند تلخي بيان داشت: اگر هزارميليون ليره استرلينگ هم بدهيد به هيچ وجه من الوجوه حاضر به عقب نشيني نيستيم يا تخليه بوشهراز نيروي انگليس يا جنگ، لا غير.منبع:کتاب جايگاه دشتستان در سرزمين ايران +دلاوران دشتستانی

كوه قلعه (باغ تاج) – پراس -  كاكو -  كوهك - ناخا و (بوم بلند) و....كه با كششي مغرورانه خليج فارس را نگهبان است.

خرگوش - جوجه تيغي - قوچ - هوبره - تيهو- كبك - دراج - قمري - سار- دل زرد - كبوتر باغي  و چاهي مي باشند.

قابل ذكر است كه آثار ساختمان هاي مخروبه اي كه بر فراز قله ی كوه قلعه وجود دارد و نيز چاه شگفت انگيزي كه از نزديك رأس قله تاكمركش كوه در سنگ يكپارچه حفر شده و سپس مجراي افقي آن كه از كمركش كوه به آب شيرين آن منتهي مي شود و نيز ديوار هاي مارپيچي كه به همرا ه پلكاني طولاني دامنه را به قلعه ی بالاي قله مي رساند موجب شده تا مردان بر اين باور باشد كه اينجا مركز حكومت فرمانروايي بوده به نام شاه مسغون ( شاه موس خون ) يا براز كه دختري زيبا داشته است .آن هنگامي كه دشمن بدين قلعه روي كرد و از گشودن آن عاجز ماند . اين دختر دل در گرو عشق فرمانده ی دشمن بست و او پيغام داد كه چگونه باحفر دالاني در كمركش كوه بر چاه آب قلعه دست يابد در ازاي اين خدمت او خواهان ازدواج با فاتح قلعه بود .

فرمانده ی دشمن نيز چنين كرد و بدلیل بي آبي و تشنگي قلعه تسليم و تخريب شد . اما فرمانده ی مال انديش فاتح اكنون از خيانت پيشگي دختر شاه مسغون بيمناك بود لذا از ازدواج با او سر باز زد او دستور داد او را با اسب در كوهستان بر خاك كشيدند بدين ترتيب خاين كشته شد و تكه گشت .

قلم پاي او نيز چون به گوشه اي افتاد نام كلمه بدان محل داده اند .

در منطقه ی دشتستان تا مدت ها بعد از اسلام جمعيتي از زرتشتيان حضور داشته است و اين قلعه در اختيار بزرگ آنان موسوم به مس مغان بوده كه در اين افسانه به صورت مسغول نقل شده است .

سرانجام اين قلعه در فتوحات مسلمانان در قرن سوم هجري فتح شد و قدرت مس مغان مضمحل گرديد . بنحوي نه چندان دقيق سقوط كوه قلعه را در بعضي از اخبار تاريخي و كتب انساب مي توان سراغ گرفت . بر اساس تذكره اي خطي موسوم به تذ كره شاه زند و در قرن سو م و چهارم هجري نهضت و مها جرتي از بني ها شم به سواحل جنوبي ايران صورت گرفت كه فرماندهي آن ها را عفيف الدين موسي مشهور به شاه زند و بر عهده داشته است .

جزوه كوه قلعه:دكتر عبد الرسول خير انديش

محمدحسن خان مردي متواضع وسخاوتمند و مردم دار بود و بين سالهاي 1294-1248 ضابط برازجان بود. در اين ايام رابطه ميان والي  واهالي چنان صميمي بود که مايه رشک و حسد سران و حکام ولايات همسايه برازجان بويژه خوانين انگالي شد. اين خوانين به علت روابط حسنه با کنسول انگليس و فرماندار دست نشانده آنها در بوشهر خيال واهي تصرف برازجان را در سر داشتند . در همان اوضاع مردم برازجان دچار قحط سالي شديد شدند و با اين حال در برابر تهاجم بيگانگان گرسنگي و برهنگي را فراموش کرده و کمر همت به شکست دشمن بستند .

دشمني که بسيار مکار و حيله گر و مجهز به سلاح هاي مرگبار بود. خشکسالي آن سالها باعث شد تا حاکم برازجان نتواند مالياتها را براي حکومت وقت بفرستد با آنکه در مقابل حکومت وقت به پرداخت ماليات تعهد داشت حاضر نشد مردم را تحت فشار قرار دهد. اما دولت هر روز فشار را براي گرفتن ماليات بيشتر مي کرد.

 انگليسي ها هرات افغانستان را با طغيان کامران ميرزا از ايران جدا کردند به اين بهانه که ايرانيها قسمتهايي ازافغانستان را پس گرفته اند با هماهنگي ميرزا آقا خان نوري نخست وزير ايران عليه ايران اعلام جنگ کرده و در بوشهر  و خارگ و خرمشهر نيرو پياده کردند. در آن زمان دولت وقت  کمترين توجهي به مردم  به خصوص مردم بلاد بوشهر که از اهميت بيشتري نسبت به خوزستان برخوردار بود نداشت. سي فروند کشتي انگليس با حدود ده هزار سرباز هندي و لندني روزپنجشنبه 21 ربيع به فرماندهي (اترام) وارد بوشهر شدند.

 دولت ايران بعد از يک ماه از اشغال کامل بوشهرتوسط انگليسي ها اقدام به اعزام نيرو به سرداري شجاع الملک نمود و سردار شجاع الملک حرکت کرد تا به فراشبند رسيد محمد قلي خان قشقايي هم با هزار نيروي دلير  در ني نيزک فرود آمد. باقر خان تنگستاني و محمد حسن خان برازجاني هم به لشکرگاه آمدند. شيخ حسين کلانتر چاکوتاهي از سوي افکار عمومي متهم به خيانت و سازش باانگليسي ها شده بود. اما دموخ ها يعني طايفه شيخ حسين که اصالتا از اعراب عربستان که دنبال محل بهتري براي زندگي به جنوب ايران آمده بودند اين قضيه را اتهام مي دانستند. البته بعدها انتشار مطلبي از سوي يکي از نظاميان انگليس بنام (ليوتنان بالارد) بر اين ظن مردم صحه گذاشت. در آن جنگ به غير از محمد حسن خان افرادي چون حاجي محمد خان برازجاني و حاجي محمد خشتي و علي محمد خان زيراهي و سهراب خان شبانکاره در جبهه ني نيزک حضور دايم و موثر داشتند و در نهايت نيروهاي انگليس در خوشاب شکست مي خورد . شجاع الملک که فردي نا لايق و ترسو بود وعلم جنگ هم نمي دانست به جاي اينکه نيرو هاي ايران را دربرازجان که حصاري حصين داشت مستقر سازد به دالکي برد  که اين کار نسنجيده علاوه براينکه موجب تعجب نيروهاي انگليس شد باعث وارد آمدن خسارات زياد و شکست نيروهاي ايراني شد و نيز معلوم شد که خود نيز خيانتکاري بيش نبوده است .

خلاصه شکست نيروهاي ايراني باعث شد که انگليس خارج شدن نيروهاي ايراني از هرات را بخواهد و با يک تير دو نشان زد . محمد حسن خان سه پسر به نام هاي علي خان، حيدر خان و فتح الله خان داشت. پس از جنگ، حيدر خان و محمد طاهر خان گله داري را در زندان کريم خاني شيراز اعدام کردند . وقتي خبر اين اعدام به محمد حسن خان در برازجان رسيد او در حال نماز و در سجده بود و باشنيدن شيون زنان در دم جان سپرد . در اين مدت حاجيه بيگم زن محمد حسن خان که زني متدين و با وقار بود اداره شهر را بر عهده گرفت تا آنکه علي خان که زنداني بود فرار کرد و به برازجان آمد و بدون رادع و مانع حاکم برازجان شد . محمد خان ضابط انگالي ضامن علي خان شد که ماليات هفت سال گذشته را که به علت خشکسالي از طرف برازجان به دولت پرداخت نشده بود پرداخت شود و دولت هم رياست علي خان بر برازجان را پذيرفت .اما باز هم خشکسالي شد و مردم باز هم ياراي پرداخت ماليات نداشتند .اين بهانه اي شد براي خان هاي انگالي که با حمايت قنسول انگليس و حاکم بوشهر برازجان را محاصره کنند.

علي خان فرد چابکي را به کلمه شهري در منطقه ي پشتکوه دشتستان نزد عباس قلي بگ که فرد جنگجو و دليري بود فرستاد. عباسقلي بگ با چند جنگجوي زبده در دو جناح شرق و جنو ب شرقي حلقه محاصره مستقر شد و با سپيده دم مردان انگالي را به گلوله بست . انگالي ها که حيران بودند دو جناح را تخليه کردند وپس از تلاش محصورين  وياران عباسقلي چنان  عرصه به مردان انگالي تنگ شد که تا خود انگالي پا به فرار گذاشتند . خشکسالي ادامه يافت و باز هم خان انگالي با پشتيباني حاکم بوشهر و قنسول انگليس حاضر شد که ماليات برازجان را خودش  بدهد و برازجان به حوزه حکم راني اش اضافه شود. عليخان که ماندن و جنگ را يا پرداخت ماليات را جز عذاب نمي ديد به کوههاي گيسکان پناه برد .

 حاکم بوشهر مردم برازجان را جلوي حمام سالم خاني جمع کرد و گفت از اين به بعد محمد خان انگالي خان برازجان خواهد بود که با واکنش شديد منفي اهالي برازجان مواجه شد و مردم گفتند که ما غير از سلسله خوانين برازجان از احدي اطاعت نمي کنيم . حاکم بوشهر از سر اجبار فرداي آن روز ميرزا حسين خان فرزند ميرزا اسد خان را کلانتر برازجان کرد و اينگونه تيره حکومت دار محمد حسن خان به تيره  ابوالحسن خان منتقل شد . چندي بعد علي خان در راه بوشهر در گذشت و مردم برازجان بسيار متالم شدند و از ميرزا حسين خان حمايت بيشتري کردند.

 منبع:کتاب جايگاه دشتستان در سرزمين ايران