به شهر برازجان خوش آمدید

حاج محمد خان(بزرگ)

حاج محمد خان برادر کهتر سالم خان بين سالهاي  1236- 1238 در فضاي تالمات مردم در اثر شهادت سالم خان به دست شيخ عبدالرسول خان به حکومت رسيد. او با هوشمندي و درايت اهالي تنگستان و دشتستان و دشتي که از دست شيخ عبدالرسول خان دوچار خسران شده بودند را باخود همراه نمود وهسته مرکزي انتقام شد. حاج محمد خان فردي مدير و آگاه به اوضاع سياسي کشور بود و مردم برازجان را از بازي هاي دوران حکومت قاجار دور نگه مي داشت .

 شيخ عبدالرسول خان که به ظاهر قدرت منطقه شده بود يک سال پس از شهادت سالم خان به شيراز رفت و در راه برگشت به علت صعب راه شبگير شد و در دالکي ماند. خبر را به حاج محمد خان رساندند . حاج محمد خان همراه حاج محمد امين خان شبانکاره اي از زيراه و محمدعلي خان و باقر خان از تنگستان اقامتگاه حاکم بوشهر را در سپيده دم محاصره کردند . و گارديها که محافظ حاکم بوشهر بودند در مقابل انذار محاصره کنندگان حاضر به تسليم شيخ نشدند و جنگ شروع شد و شيخ در بالاي برج قلعه بود توسط يکي از مردان جسور برازجاني هدف آماج گلوله قرار گرفت و تفنگچيان برازجاني  محافظين شيخ را که نظاميان شيراز بودند آزاد کردند و سر بريده شيخ را بر سر ني کردند و تا چند روز در وسط شهر(محوطه جلوي دبستان آفتاب به نمايش گذاشتند و مردم اين فتح بزرگ را جشن گرفتند. چون خبر مرگ شيخ عبدالرسول به شيراز رسيد رضا قلي ميرزا به برازجان آمد وبه آنها اطمينان داد واز آنها تفنگچي گرفت وبه بوشهر رفت شيوخ بوشهر از ترس هرچه داشتند برداشتند و به کشتي هاي انگليسي پناه بردند. (اين نمونه بارزي از روابط شيوخ عرب نژاد ساکن جنوب ايران  که از آغاز ترک نازي انگليس به کرات اتفاق افتاده است).

 در ايام حکم راني حاج محمد خان بزرگ فتحلي شاه قاجار مرد و محمد شاه به سلطنت رسيد. اين باعث تغييراتي در اوضاع سياسي گشته و بعضي از شاهزادگان از کار معاف شدند و مورد غضب قرار گرفتند. از اين جمله رضا قلي ميرزا و برادرانش و عمويش سليمان ميرزا و نواب حاجيه روز پنج شنبه 23 ذيقعده125 به برازجان رسيدند. حاج محمد خان ابتدا از آنها پذيرايي کرد ولي بعد به دليل اينکه حسادت هاي زنانه همين نواب حاجيه باعث به شهادت رسيدن سالم خان شده بود و همين رضا قلي ميرزا به سالم خان نارو زده بود عذرشان را خواست. اين نهايت گذشت حاج محمد خان بود که از آنها انتقام خون برادرش را نگرفت و فقط به راندن آنها از برازجان قناعت کرد. بعد از آن قضيه فرمانفرما که حاکم شيراز در زمان قجر بود در وصيت نامه اش به آنها گفته بود که براي استخلاص به دولت انگليس پناه ببريد که نشان دهنده نوع سياست زمامداران قاجاري است.

حاج محمد خان اوضاع برازجان و ولايات تابعه را با درايت، نظم بخشيده و با خيال آسوده حکومت را به برادرزاده اش محمد حسن خان تفويض نموده بود و طرح انگليسي ها را موقتا عقيم گذاشت.

منبع:کتاب جايگاه دشتستان در سرزمين ايران +دلاوران دشتستانی